حقوق مالی زن پس از طلاق: مهریه، نفقه، اجرتالمثل (راهنمای کاربردی ۱۴۰۴)
در پرونده‌های خانواده، عبارت حقوق مالی زن پس از طلاق بیش از هر چیز با سه کلیدواژه گره خورده است: مهریه، نفقه و اجرتالمثل ایام زوجیت. اگر در آستانه طلاق هستی یا پس از طلاق به‌دنبال دریافت حقوق قانونی خودت هستی، این راهنما مسیر را روشن می‌کند: از مبانی قانونی تا مدارک و مراحل طرح دادخواست—به زبان ساده و مستند به قانون مدنی و رویه‌ی دادگاه خانواده.
حقوق مالی زن پس از طلاق شامل چه مواردی است؟
به‌صورت خلاصه، مهم‌ترین حقوق مالی عبارت‌اند از:
مهریه
دین قطعی بر ذمه زوج از لحظه عقد (ماده ۱۰۸۲ ق.م).
نفقه
هزینه‌های متعارف زندگی زن در زوجیت (ماده ۱۱۰۷ ق.م) و در برخی موارد پس از طلاق رجعی تا پایان عدّه.
اجرتالمثل ایام زوجیت
دستمزد کارهایی که شرعاً بر عهده زن نبوده و به دستور یا درخواست شوهر انجام شده، در صورت عدم‌قصد تبرع؛ مبنای آن ماده ۳۳۶ ق.م و تبصره مشهور اجرتالمثل.
در شرایط خاص، اگر اجرتالمثل قابل محاسبه نباشد، دادگاه میتواند نِحله (مبلغی بلاعوض) تعیین کند.
مهریه چیست و چگونه قابل مطالبه است؟
مهریه از لحظه عقد، «طلب» زن از شوهر است و عدم پرداخت آن مانع ادامه زندگی مشترک نیست، اما امکان مطالبه در هر زمان وجود دارد (ماده ۱۰۸۲). روش‌های متداول مطالبه:
- اجرای ثبت: اگر مهریه سند رسمی باشد (قباله ازدواج رسمی)، از طریق اداره اجرای ثبت می‌توان اجراییه گرفت و اموال یا حساب‌های بدهکار را توقیف کرد.
- دادگاه خانواده: با دادخواست مطالبه مهریه (تقسیط، اعسار، توقیف اموال، ممنوع‌الخروجی) از مسیر قضایی اقدام میشود.
- اعسار و تقسیط: زوج میتواند ادعای اعسار کند؛ در صورت اثبات، قسط‌بندی میشود، اما اصل دین ساقط نمی‌شود.
- مهریه سکه‌ای: در عمل، دادگاه‌ها با توجه به توان مالی زوج و شرایط اقتصادی، تعداد اقساط و پیش‌قسط را تعیین می‌کنند.
نکته‌ی تاکتیکی: اگر بیم انتقال اموال وجود دارد، همزمان با تقدیم دادخواست، دستور موقت یا تأمین خواسته برای توقیف اموال درخواست بده.
نفقه زن پس از طلاق چگونه محاسبه میشود؟
نفقه در دوران زوجیت بر عهده شوهر است (مواد ۱۱۰۶ تا ۱۱۰۸). پس از طلاق:
- طلاق رجعی: تا پایان عدّه (معمولاً سه طُهر)، نفقه زن واجب است مگر زن ناشزه شناخته شود.
- طلاق بائن (مانند خلع، مبارات، یا طلاق قبل از نزدیکی): در اصل نفقهای در عدّه به زن تعلق نمیگیرد—جز در بارداری که نفقه حمل و مخارج ضروری برقرار است.
- پس از پایان عدّه: نفقهای برقرار نیست؛ مگر اینکه در توافق طلاق یا رأی دادگاه، پرداخت‌هایی پیش‌بینی شده باشد (مثلاً کمک‌هزینه یا تعهدات قراردادی).
محاسبه نفقه بر اساس عرف، شأن زن، محل زندگی و توان مالی زوج انجام می‌گیرد؛ در اختلاف، کارشناس رسمی نظر می‌دهد.
اجرتالمثل ایام زوجیت چیست و چگونه تعیین میشود؟
مبنای قانونی ماده ۳۳۶ قانون مدنی است: اگر کسی با دستور دیگری کاری انجام دهد و قصد تبرع نداشته باشد، مستحق اجرتالمثل است. در زندگی مشترک، کارهایی مثل خانه‌داری، نگهداری فرزند و… شرعاً بر عهده زن نیست. بنابراین:
- اگر زن به درخواست شوهر این کارها را انجام داده و قصد رایگان انجام دادن (تبرع) نداشته باشد، مستحق اجرتالمثل ایام زوجیت است.
- تعیین مبلغ با کارشناس رسمی و با لحاظ مدت زندگی مشترک، نوع و حجم امور انجامشده، اوضاع اقتصادی و… صورت می‌گیرد.
- اگر تعیین اجرتالمثل ممکن یا مقدور نباشد، دادگاه میتواند نِحله تعیین کند (رویه‌ی شناخته‌شده در شعب خانواده).
اشتباه رایج: اجرتالمثل ربطی به تمکین یا نشوز ندارد؛ ملاک اصلی «عدم قصد تبرع» و «انجام کار به درخواست زوج» است.
تفاوت مهریه و اجرتالمثل در قانون
| موضوع | ماهیت | زمان ایجاد | امکان تقسیط/اعسار | مرجع محاسبه |
|---|---|---|---|---|
| مهریه | دین قراردادی (تعهد نکاح) | لحظه عقد | بله (با حکم دادگاه) | مقدار در عقد یا عرف سکه |
| اجرتالمثل | دین شبه‌قراردادی (ماده ۳۳۶) | پس از انجام کار | معمولاً موضوع تقسیط نیست، تابع رأی | کارشناس رسمی دادگستری |
جمع‌بندی تفاوت: مهریه «از پیش تعیین‌شده» است؛ اجرتالمثل «پسینی و ارزیابی‌شده» بر پایه‌ی کار انجامشده.
مدارک لازم برای مطالبه حقوق مالی زن
- سند ازدواج (رونوشت رسمی قباله)
- شناسنامه و کارت ملی
- دلایل و مستندات زندگی مشترک و انجام کارها (برای اجرتالمثل: شهادت مطلع، عکس، مدارک درمانی یا آموزشی فرزندان، پیام‌ها)
- استعلام/مدارک توان مالی زوج (برای مهریه و نفقه)
- گواهی بارداری (در صورت ادعا)
- رأی طلاق/گواهی عدم امکان سازش (اگر صادر شده)
مراحل طرح دادخواست مهریه، نفقه و اجرتالمثل
- ارزیابی و مشاوره اولیه: تعیین استراتژی (ترتیب طرح دعاوی، تأمین خواسته، ممنوع‌الخروجی).
- ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی:
- مهریه: مطالبه + تأمین خواسته/ممنوع‌الخروجی.
- نفقه معوقه: مطالبه نفقه‌های گذشته (و در طلاق رجعی، نفقه عدّه).
- اجرتالمثل: دادخواست مستقل با خواسته «تعیین اجرتالمثل ایام زوجیت» و ارجاع به کارشناس.
- رسیدگی در دادگاه خانواده: ابلاغ به زوج، جلسات رسیدگی، ارجاع به کارشناس در اجرتالمثل/نفقه.
- صدور رأی و اجرا: اجرای رأی از طریق اجرای احکام یا اجرای ثبت (در مهریه رسمی).
- تجدیدنظر: در مهلت قانونی، طرف ناراضی میتواند اعتراض کند.
نقش وکیل خانواده در دریافت حقوق مالی زن
پرونده‌های خانواده ترکیبی از احساسات و محاسبات حقوقی هستند. یک وکیل خانواده متخصص:
- مسیر بهینه را طراحی می‌کند (اول مهریه؟ یا اجرتالمثل؟ همزمان یا مرحله‌ای؟)
- متن دادخواست‌ها و لوایح را حرفه‌ای تنظیم می‌کند (کلمات دقیق = رأی بهتر)
- برای اجرتالمثل، دلایل «عدم قصد تبرع» را مستند می‌کند
- در جلسات کارشناسی و دادرسی، از حقوقت هوشمندانه دفاع می‌کند
- اجرای رأی را تا دریافت واقعی مبلغ پیگیری می‌کند
برای معرفی وکیل خانواده منتخب در شهرت، مستقیم از صفحه‌های خدمات ما استفاده کن:
وکیل خانواده — حق با تو |
مشاوره حقوقی خانواده
نکات عملی که شانس موفقیت را بالا می‌برد
- مدارک را از همین امروز جمع کن (حتی پیام‌ها و فاکتورها).
- ترکیب دعاوی را با مشاوره وکیل تنظیم کن تا تعارض ایجاد نشود.
- اگر مهریه سنگین است، تأمین خواسته فوری فراموشت نشود.
- برای اجرتالمثل، گزارش زمان‌بر بودن و نوع کارها را مکتوب کن؛ کارشناس دقیق‌تر برآورد می‌کند.
- در طلاق رجعی، نفقه عدّه را صریح مطالبه کن.
- توافق‌ها را مکتوب و رسمی کن؛ قول شفاهی اعتمادساز نیست.
سؤالات متداول (FAQ)
۱) آیا بعد از طلاق زن نفقه دارد؟
در طلاق رجعی تا پایان عدّه، بله (به‌جز حالت نشوز). در طلاق بائن، اصل بر عدم‌نفقه است؛ مگر بارداری یا توافق.
۲) اجرتالمثل چگونه محاسبه میشود؟
با ارجاع دادگاه به کارشناس رسمی بر پایه مدت زندگی، نوع و حجم کارهای انجامشده و شرایط اقتصادی؛ معیار اصلی عدم قصد تبرع است.
۳) آیا زن میتواند مهریه و اجرتالمثل را همزمان بگیرد؟
بله؛ مانعی برای جمع دو حق وجود ندارد، چون منشأ حقوقی‌شان متفاوت است (مهریه تعهد نکاح، اجرتالمثل ماده ۳۳۶).
منابع و استنادهای قانونی
- قانون مدنی: مواد ۱۰۸۲، ۱۰۸۵ (حق حبس تا دریافت مهریه)، ۱۱۰۶ تا ۱۱۰۸ و ۱۱۱۱ (نفقه)، ۳۳۶ (اجرتالمثل)
- رویه‌های دادگاه خانواده و نظریات کارشناسی درباره اجرتالمثل و نفقه
- برای مطالعه متن قانون: نسخه‌های رسمی منتشرشده در سایت‌های حقوقی داخلی (مانند پایگاه laws یا قوه قضائیه)
- قانون مدنی (نسخه رسمی در وبگاه‌های داخلی)
اگر برای مطالبه مهریه، نفقه یا اجرتالمثل آماده‌ای و می‌خواهی مسیر را با خطای صفر بروی، همین حالا از پلتفرم حق با تو | HaghBaTo کمک بگیر:
