۱) تعریف نمایندگی

«نمایندگی» در حقوق به این معناست که شخصی (نماینده) به نام و به حساب شخص دیگری (اصیل) اقدام حقوقی انجام دهد و آثار آن عمل مستقیم به اصیل سرایت کند.

به زبان ساده، نماینده مانند یک پل ارتباطی عمل می‌کند؛ او کار را انجام می‌دهد اما نتیجه حقوقی آن به نفع یا ضرر اصیل خواهد بود.

۲) مبنای قانونی نمایندگی

ماده ۶۵۶ قانون مدنی: «وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می‌نماید.»

علاوه بر وکالت، نمایندگی در قوانین خاص نیز پیش‌بینی شده است:

• قانون تجارت (نمایندگی شرکت‌ها، مدیران، مدیرعامل).
• قانون کار (نماینده کارگران و کارفرما).

۳) ارکان نمایندگی

• اصیل: کسی که کار به حساب او انجام می‌شود و آثار عمل حقوقی به او برمی‌گردد.
• نماینده: شخصی که مأمور انجام عمل حقوقی است.
• موضوع نمایندگی: عملی که نماینده مجاز به انجام آن است (مثلاً انعقاد قرارداد خرید خانه).

۴) انواع نمایندگی

۴-۱) نمایندگی قانونی

ناشی از حکم قانون است.

نمونه: ولایت پدر و جد پدری بر فرزند صغیر.

۴-۲) نمایندگی قضایی

ناشی از حکم دادگاه است.

نمونه: قیم که به موجب حکم دادگاه برای اداره امور محجور منصوب می‌شود.

۴-۳) نمایندگی قراردادی

ناشی از توافق و قرارداد است.

نمونه: عقد وکالت، که به موجب آن شخصی، دیگری را نایب خود قرار می‌دهد.

۵) آثار نمایندگی

• اعمال حقوقی نماینده مستقیماً برای اصیل ایجاد حق و تکلیف می‌کند.
• نماینده باید در حدود اختیارات خود عمل کند.
• اگر نماینده خارج از حدود اختیار اقدام کند، عمل او نسبت به اصیل غیرنافذ یا در مواردی باطل خواهد بود.

۶) نمونه‌های کاربردی نمایندگی

• وکالت دادگستری: وکیل در دادگاه به نمایندگی از موکل دفاع می‌کند.
• مدیرعامل شرکت: قرارداد خرید تجهیزات را امضا می‌کند و آثار آن متوجه شرکت است نه شخص مدیرعامل.
• ولی قهری (پدر یا جد پدری): می‌تواند برای فرزند صغیر ملکی بخرد یا معامله‌ای انجام دهد.

۷) نکات کلیدی برای دانشجویان حقوق

• نماینده همیشه به نام و به حساب اصیل عمل می‌کند.
• نمایندگی می‌تواند ناشی از قانون، حکم دادگاه یا قرارداد باشد.
• حدود اختیارات نماینده بسیار اهمیت دارد؛ تجاوز از این حدود، سبب عدم نفوذ یا بطلان عمل خواهد شد.